Welke duurzaamheidskeurmerken kan en wil ik eisen als inkoper? Een belangrijke vraag voor velen die inkoop en aanbesteding doen, zeker bij de overheid. Optimal Planet zocht dit voor u uit.

Dit artikel focust op productkeurmerken en legt kort uit hoe ze gebruikt mogen worden en wat ze betekenen. Aan het einde staat ons advies over welke keurmerken passen voor verschillende productsectoren.

Algemeen

Voor keurmerken geldt:

• Voor een goede borging van duurzaamheid is het van belang alleen te werken met keurmerken die onafhankelijk gecertificeerd worden.
• Keurmerken kunnen worden toegepast als geschiktheidseis (minimumeis).
• Toepassing als gunningscriterium kan ook, vooral bij systemen die meerdere niveaus kennen – zoals bijvoorbeeld de Cradle to Cradle.
• Gelijkwaardige keurmerken of bewijs dat aantoont dat aan de gestelde eisen voldaan wordt dient te worden aanvaard.
• De eisen van het keurmerk moeten proportioneel zijn met wat gevraagd wordt, dus geen dure en/of zware certificaten voor kleine uitgaven.

Voor specifieke keurmerkeisen geldt dat ze gevraagd mogen worden als bewijs dat een inschrijving overeenstemt met beleidsdoelen voor milieu en sociale aspecten. Deze mogen worden opgenomen in technische specificaties, selectie-eisen, gunningscriteria of contractvoorwaarden, mits:

• Ze alleen betrekking hebben op criteria die van toepassing zijn op wat gevraagd wordt én geschikt zijn voor omschrijving van duurzaamheidskenmerken van wat geleverd wordt.
• Het keurmerk voor alle betrokken partijen toegankelijk is.

Onafhankelijk gecertificeerde keurmerken

Voor producten kunnen de volgende keurmerken gehanteerd worden bij inkoop:

• EU Eco label, Milieukeur, Nordic Swan, Blauer Engel of Nature plus (Milieu)
• Cradle to Cradle (Milieu, Circulair)
• Global Environmental Standard (Milieu)
• Global Recycle Standard (Milieu)
• DuBOKeur (Milieu, bouwmaterialen)
• FSC, PEFC en of keurhout (Natuur, sociaal, hout)
• TFT Responsible stone Programme (Sociaal, milieu)
• CSC Concrete Sustainability Council (Milieu, beton)
• Gaskeur / Warmtepompkeur (Milieu, installaties)
• Energielabels (>A), Euro 6 (Milieu, gebouwen en materieel)

Advies

Toon ambitie

Aanbevolen wordt om voor facilitaire producten de lat hoog te leggen en te vragen naar Cradle to Cradle (minimaal niveau zilver), het EU ecolabel of Milieukeur of aantoonbaar gelijkwaardig (Nordic Swan, Blauer Engel en Nature plus zijn gelijkwaardig). Voor bouwmaterialen zijn DuBokeur (generiek), FSC, PEFC of Keurhout (hout) en CSC Concrete Sustainability Council (beton) goede keurmerken om te eisen. Voor natuursteen is TFT geschikt. Duurzamere installaties zijn te herkennen aan Gaskeur of Warmtepompkeur. Voor gebouwen en materieel zijn er de bekende Energielabels (vraag naar minimaal A), en Euro 5 of 6. Bij materieel is Euro 6 de norm, maar daarvan kan afgeweken worden als deze eis niet reëel is in de markt.

Stimuleer innovatie

Voor het stimuleren van innovatie is het belangrijk dat nieuwe producten die aantoonbaar beter zijn dan de marktstandaard maar (nog) geen keurmerk hebben, ook een kans krijgen. Als een leverancier bijvoorbeeld kan aantonen dat papier zonder keurmerk is gemaakt van duurzaam geteeld olifantsgras , dient dit ook goedgekeurd te worden.

Een mooi voorbeeld van goed onderbouwd bewijs voor circulariteit, én een mooie recente ontwikkeling, is een gecertificeerde Circulaire Voetafdruk van het GSES. Klik hier voor de gecertificeerde footprint van de Plastic road.

Duurzaamheid is een groot en soms ongrijpbaar thema. Het wordt vaak wel genoemd in beleidsdocumenten en procedures maar als dit niet concreet en meetbaar wordt gemaakt is duurzaamheid geen werkbaar begrip. Optimal Planet helpt hiermee, op bestuurlijk, beleidsmatig en projectniveau.

We zorgen ervoor dat duurzaamheid op de juiste wijze in alle relevante procedures wordt opgenomen, én dat bestuurders en medewerkers worden meegenomen in het proces. Zo ging het ook bij de gemeente Heumen. Optimal Planet hielp hen op vier manieren:

Concreet ging dat als volgt:

1. Uitgaande van het Raamwerk voor Strategische Duurzame Ontwikkeling, de ontwikkelingen op het gebied van Circulaire Economie en gesprekken met medewerkers, werd een passend concept Duurzaamheidskader opgesteld. Dat werd vervolgens goedgekeurd door het college van B&W.
2. Een analyse van alle relevante documenten en de vele gesprekken liet zien waar de verbetermogelijkheden lagen wat betreft borging in procedures, de workflow en in de harten en hoofden van de medewerkers. Dit werd besproken met het college van B&W, om de bestuurders hierin mee te nemen en de juiste accenten te leggen in de workshops en het advies.
3. Tijdens workshops kregen beleidsmakers, projectleiders en inkopers een gedeeld beeld van duurzaamheid en hoe dit het beste geborgd kan worden in beleid en projecten. Ook werd het concept Duurzaamheidskader praktisch getoetst door het toe te passen op lopende projecten. Het bleek goed werkbaar en voor GWW was nog een verdere uitwerking nodig. Na de workshops volgde een concreet advies voor aanpassingen in procedures, verantwoordelijkheden en communicatie.
4. Het advies bevatte naast het Duurzaamheidskader ook tools voor inkoop zoals een overzicht van duurzaamheidskeurmerken. Voor GWW projecten is bovendien een rekenmodel ontwikkeld waarmee verschillende soorten materieel, materialen en energiedragers gewaardeerd kunnen worden o.b.v. het Duurzaamheidskader. Ook werden er vuistregels geformuleerd voor het toepassen van emissie-eisen en het maken van keuzes bij aanbestedingen. Het is nu helder wat voor deze gemeente de uitgangspunten zijn bij GWW projecten, en waarom.

Dit is het Duurzaamheidskader voor gemeenten, waarbij ieder thema weer diverse concrete checkpoints en aandachtpunten bevat. Het is door Heumen al gebruikt bij een aanbesteding en een bouwteam. Lees hier meer daarover.

Vragen hierover? Neem contact op via r.denooij@optimalplanet.nl

Optimal Planet heeft voor NTP en de gemeente Overbetuwe een bouwteam geadviseerd over de herinrichting van het centrum van Heteren. Met een Optimal Scan zijn de duurzaamheid en circulariteit van verschillende opties voor het realiseren van het plan kwantitatief en kwalitatief vergeleken. Met vier thema’s:

Op basis van de analyse met de Optimal Scan voor GWW zijn keuzes voor het ontwerpen van een optimale optie (duurzaam en realistisch) onderbouwd. De gemeente geeft zo invulling aan de ambities voor het herinrichtingsplan én heeft de meerwaarde duidelijk in beeld.

Optimal Planet heeft voor gemeente Heumen een generiek duurzaamheidskader ontwikkeld, dat nu is toegepast voor het aanleggen van een fietspad. Zo worden ‘duurzaam’ en ‘circulair’ concreet en meetbaar. Het zijn niet langer containerbegrippen.

Met het duurzaamheidskader kan de gemeente Heumen:

• Duurzaamheid beter een plek geven bij het inkaderen en vormgeven van projecten.
• De duurzaamheidswaarde van projecten bepalen en onderbouwen waarom een extra investering de moeite waard is.
• Bij EMVI/BPKV-aanbestedingen helder communiceren wat gezien wordt als meerwaarde voor gunning.
• Verschillende opties voor een project vergelijken en keuzes maken mede op basis van duurzaamheidswaarde.

Het kader heeft de volgende thema’s:

Toegepast in aanbesteding en bouwteam

Het duurzaamheidskader is toegepast bij een bouwteam-aanbesteding voor het duurzaam en circulair aanleggen van een fietspad. Daarna is het kader gebruikt door het bouwteam bij het vergelijken van opties voor aanleg van dit fietspad. Daartoe verwerkte Optimal Planet het duurzaamheidskader in een Optimal Scan. Zo is er goed onderbouwd gekozen met van tevoren vastgestelde criteria en gewichten, op basis van zowel LCA-gegevens en recyclingspercentages als meer subjectieve criteria als comfort en ecologische meerwaarde.

Gemeente en NTP enthousiast

Rob van Moerkerk (Projectleider bij aannemer NTP): “Door de Optimal Scan krijg je een objectief beeld van de duurzaamheidsopties. Op basis van dit inzicht kun je samen een gedragen keuze maken. Dit schept onderling vertrouwen.”

Peter Rutten (Projectleider bij gemeente Heumen): “De Optimal Scan heeft ons goed geholpen met het zoeken naar een duurzame ontwerpvariant voor het fietspad. Daarnaast heeft het aangetoond dat duurzaamheid en circulariteit niet hoeft te leiden tot hogere aanlegkosten.”

Bent u benieuwd naar de mogelijkheden van dit duurzaamheidskader en bijbehorende tool? Neem contact op via r.denooij@optimalplanet.nl