_{Inzicht in de belangrijkste keurmerken en certificaten voor duurzame organisaties}

Dit blog is gebaseerd op een onderzoek van mij en mijn collega Judy van der Lijke.

Keurmerken en certificaten zijn belangrijke instrumenten om duurzaamheid van organisaties zichtbaar te maken, te toetsen en te verbeteren. In mijn vorige blog lieten we zien welke keurmerken en certificaten voldoende geborgd en transparant zijn. Dit blog toont de inhoudelijke kant, waarbij we voor het gemak spreken van ‘keurmerken’.

Welke aspecten van duurzame organisaties worden door de keurmerken afgedekt? Hoe herken je een duurzame organisatie op basis van keurmerken? Wat zijn de lacunes in het huidige aanbod? Dat zijn belangrijke vragen voor organisaties die zichzelf willen verduurzamen en dat zichtbaar willen maken. Ook voor duurzaam inkopen is het belangrijk een goed beeld te hebben van waar keurmerken voor staan. Daar is veel onduidelijkheid over, en vandaar dit blog.

Uit ons onderzoek (zie mijn vorige blog) bleek dat 11 keurmerken voldoende geborgd en transparant zijn. Die hebben we vervolgens inhoudelijk bekeken.

Bij de inhoudelijke beoordeling hieronder laten we twee keurmerken weg: het Milieubarometer certificaat en het MVO Groeikeurmerk. Redenen hiervoor:

• Voor het Milieubarometer certificaat wordt hoofdzakelijk getoetst op resultaat (bijv. -5% impact). Daarmee wijkt dit instrument teveel af van de overige om een goede vergelijking mogelijk te maken.
• Met de organisatie achter het MVO Groeikeurmerk wordt door mij samengewerkt, en dus is het niet zuiver om deze mee te nemen in een verder geobjectiveerde beoordeling.

 

Een scan voor organisaties én keurmerken

Mijn methode Future Mountain omvat een scan voor het meten van duurzaamheid van organisaties en hun keten. Deze scan vormt de basis voor de inhoudelijke beoordeling van de keurmerken. De scan maakt gebruik van het FSSD. In deze tool hebben we alles wat organisaties kunnen doen aan MVO en duurzaamheid bij elkaar gebracht. Het is het resultaat van jaren werk waar tientallen wetenschappers, ondernemers en andere professionals bij betrokken zijn geweest.

Per geselecteerd keurmerk is voor ieder niveau en thema nagegaan of er aandacht aan wordt besteed. Hierbij is uitgegaan van wat een keurmerk of certificaat minimaal vraagt. In de bijlage van dit blog wordt uitgelegd wat de thema’s per niveau inhouden.

Dit onderzoek is uitgevoerd om in de scan een mogelijkheid voor benchmarking te bieden: de positie van een organisatie ten opzichte van de keurmerken bepalen. En dit laat ook zien hoe de keurmerken scoren, hier zijn de resultaten.

 

De inhoudelijke eisen van de keurmerken

De tabellen laten per niveau van Future Mountain zien hoeveel aandacht er is voor duurzaamheidsthema’s. Geel betekent geen aandacht. Hoe donkerder groen, hoe meer aandacht er is voor het onderwerp.

• Aandacht voor MVO/Duurzaamheid intern: ISO 14001 vraagt het meeste aandacht voor dit aspect, gevolgd door de MVO Prestatieladder. Bij de MVO-Wijzer komt het vanaf niveau niveau 2 aan de orde, bij de CO2 Prestatieladder vanaf niveau 4 en bij Cradle to Cradle op het niveau Zilver.

• Aandacht voor MVO/Duurzaamheid extern: bij de CO2 Prestatieladder speelt dit aspect een relatief grote rol vanaf niveau 3 en, in iets mindere mate, ook bij ISO 14001. Bij de MVO Prestatieladder op alle niveaus, in mindere mate.

• Pro-activiteit: Cradle to Cradle vraagt op alle niveaus aandacht voor pro-activiteit. In mindere mate komt dit aspect aan de orde bij de MVO-wijzer niveau 2, CO2 Prestatieladder vanaf niveau 3 en bij ISO 14001.

• Stakeholders: de MVO-wijzer is hier sterk in, en ook de beide Prestatieladders scoren hoog op het onderwerp stakeholders, zij het pas vanaf niveau 3 (MVO Prestatieladder) en niveau 4 (CO2 Prestatieladder). Verder valt op dat SA8000 een relatief hoge score heeft voor dit thema.

Inhoudelijke thema’s voor acties en strategie zijn:  Gezonde mens en maatschappij, Financiële gezondheid, Verspilling voorkomen, Duurzame energie, Schone emissies, Duurzaam inkopen, en Cyclische processen en producten.

In de bijlage van dit blog wordt uitgelegd wat de thema’s per niveau inhouden.

• De MVO-wijzer en de MVO Prestatieladder zijn het meest all round, gevolgd door Cradle to Cradle en ISO 14001.

• De hoogste scores zijn er voor ISO 14001 voor het thema Verspilling voorkomen en Cradle to Cradle Platina voor Schone emissies en Cyclische processen en producten.

• Voor MVO Prestatieladder niveau 3, 4 en 5 valt op dat ze relatief hoog scoren op Gezonde mens en maatschappij, Duurzaam inkopen en Cyclische processen en producten.

• Aandacht voor Duurzame energie is er alleen bij de CO2 Prestatieladder (vanaf niveau 2) en bij Cradle to Cradle (vanaf niveau Brons).

• Voor Financiële gezondheid is geen aandacht, behalve bij de MVO-Wijzer niveau 2 en in mindere mate de MVO Prestatieladder.

Voor deze analyse geldt dat een keurmerk of certificaat wel óf geen aandacht heeft voor een bepaald thema op strategisch niveau.

• De MVO Prestatieladder (op alle niveaus) en Cradle to Cradle op het niveau Platina vragen om strategie-ontwikkeling op vijf thema’s. Het Gouden niveau van Cradle to Cradle dekt vier thema’s. Daarna volgen de CO2 Prestatieladder (niveau 3 tot en met 5) en Cradle to Craddle (niveau Brons en Zilver) en de MVO-Wijzer niveau 2, die drie thema’s afdekken. ISO 14001 benadert twee thema’s strategisch en OHSAS 1.

• De instrumenten die meerdere niveaus kennen, hebben logischerwijs ook de meeste aandacht voor strategie. Vooral de MVO Prestatieladder springt er op dit aspect positief uit.

 

• Alleen de beide Prestatieladders, de MVO-Wijzer en Cradle to Cradle niveau Platina scoren punten.

• Het onderwerp Ketenbeheer, hier beheer van de héle keten, is bij geen enkel onderzocht keurmerk een eis.

• Het onderwerp Kringlopen sluiten, wordt ook nauwelijks gedekt, behalve door Cradle to Cradle niveau. De lat in de Future Mountain scan voor het sluiten van kringlopen ligt ook erg hoog: vrijwel volledige beheersing van alle materiaal- en energiestromen.

 

Conclusies en advies

In onze analyse hebben we onderscheid gemaakt naar verschillende niveaus: een basisniveau, het niveau van acties die een organisatie verricht, strategie voor duurzaamheidsthema’s en een integratieniveau waarop alle duurzame inspanningen van een organisatie samenkomen. Uit ons onderzoek zijn veel conclusies te trekken, maar we hebben ons beperkt tot:

Hoe herken je een duurzaam bedrijf op basis van keurmerken?

Geen enkel keurmerk of certificaat is te gebruiken om alle aspecten van MVO/duurzaamheid voldoende af te dekken. Met een combinatie van keurmerken komen we echter een heel eind. Onze conclusie is dat een combinatie van ISO 14001 of MVO-Wijzer niveau 2 én de MVO Prestatieladder of de CO2 Prestatieladder vanaf niveau 3 een goed beeld geeft van de duurzame inzet van een organisatie. En hun ambitie om deze verder te ontwikkelen. Voor productiebedrijven is Cradle to Cradle vanaf niveau Zilver een goede vervanging voor de CO2 prestatieladder (vanaf niveau 3). Maar….

Wat zijn de lacunes in het huidige aanbod?

• Basis: het huidige veld aan keurmerken en certificaten dekt het basisniveau van MVO/duurzaamheid redelijk goed. Het is alleen wat mager op het gebied van pro-activiteit.
• Acties: het thema Financiële gezondheid is erg mager ontwikkeld bij de keurmerken. De thema’s Gezonde mens en maatschappij en Duurzame energie komen beperkt aan bod.
• Strategie: ook hier een lacune aangaande het thema Financiële gezondheid.
• Integratie: het onderwerp Ketenbeheer, waarbij we bedoelen de héle keten, wordt door geen enkel keurmerk of certificaat gedekt. Voor het integratieniveau geldt bovendien dat geen enkel criterium voor het onderwerp Kringlopen sluiten wordt gedekt, met het Platina niveau van Cradle to Cradle als uitzondering.

Ik benieuwd naar de reacties en ga graag in gesprek. Dat kan via dit blog of r.denooij@optimalplanet.nl.

 

Bijlage: Inhoud van de niveau’s in de scan

 

Basisthema’s

• Aandacht voor MVO/Duurzaamheid intern: duurzaamheid is verweven in de bedrijfsvisie, strategie, kernwaarden, alle lagen van de organisatie, interne communicatie en tools;

• Aandacht voor MVO/Duurzaamheid extern: duurzaamheid is onderdeel van de PR, website, het jaarverslag en andere communicatiekanalen;

• Pro-activiteit: bovenwettelijke inspanningen, eigen gedragscode, R&D en innovatie, etc.;

• Stakeholders: geïdentificeerde stakeholders, actieve dialoog met betrokkenen, duurzaam beleid in samenspraak met stakeholders opgesteld.

 

Inhoudelijke thema’s voor acties en strategie 

• Gezonde mens en maatschappij: borgen van rechten, veiligheid en gezondheid van consument, klant en medewerker, diversiteit & arbeidsparticipatie, inclusiviteit, ethiek, maatschappelijk betrokken ondernemen;

• Financiële gezondheid: betalingsgedrag, beloningen, risicomanagement, investeringen en leningen;

• Verspilling voorkomen: efficiëntie in gebruik fossiele brandstoffen, delfstoffen, materiaal, nastreven om alle vormen van afval te reduceren tot nul;

• Duurzame energie: fossiele brandstoffen vervangen door hernieuwbare vormen van energie zoals zonne- en windenergie;

• Schone emissies: terugdringen van emissies naar lucht en water, die negatieve of toxische effecten hebben op natuurlijke systemen, door het gebruik van kunstmest, persistente verbindingen, metalen en broeikasgassen uit te faseren;

• Duurzaam inkopen: fair trade, ethisch zaken doen, mensenrechten en arbeidsomstandigheden, inheemse gemeenschappen, duurzaam beheer van ecosystemen waaruit grondstoffen worden onttrokken;

• Cyclische processen en producten: herinrichting van processen en producten zodat alle gebruikte middelen kunnen worden teruggewonnen en hergebruikt.

 

Inhoudelijke thema’s voor de top van Future Mountain

• Kringlopen sluiten: afval en schadelijke emissies geëlimineerd, energie geheel duurzaam, bijdrage aan biodiversiteit en functionele ecosystemen, grondstoffen hernieuwbaar en ecologisch verantwoorde levenscyclus, delen productiemiddelen, etc.;

• Ketenbeheer: onze organisatie verbetert en monitort de duurzaamheid in alle fasen van de keten;

• Transitie: actieve inzet voor een maatschappijbrede transitie richting een duurzame samenleving.

Dit niveau heet het integratieniveau. Alle voorgaande thema’s komen hierin samen, en de organisatie integreert duurzaamheid in al haar onderdelen. Bovendien laat de organisatie de eigen keten, sector en samenleving mee bewegen richting duurzaamheid.