Welke duurzaamheidskeurmerken kan en wil ik eisen als inkoper? Een belangrijke vraag voor velen die inkoop en aanbesteding doen, zeker bij de overheid. Optimal Planet zocht dit voor u uit.
Dit artikel focust op organisatiekeurmerken en legt kort uit hoe ze gebruikt mogen worden en wat ze betekenen. Aan het einde staat ons advies over welke combinaties passen voor verschillende ambitieniveaus. Een volgend artikel focust op productkeurmerken.
Algemeen
Voor keurmerken geldt:
- Voor een goede borging van duurzaamheid is het van belang alleen te werken met keurmerken die onafhankelijk gecertificeerd worden.
- Keurmerken kunnen worden toegepast als geschiktheidseis (minimumeis).
- Toepassing als gunningscriterium kan ook, vooral bij systemen die meerdere niveaus kennen – zoals bijvoorbeeld de CO2 Prestatieladder.
- Gelijkwaardige keurmerken dienen te worden aanvaard.
- De eisen van het keurmerk moeten proportioneel zijn met wat gevraagd wordt, dus geen dure en/of zware certificaten voor kleine uitgaven.
Voor specifieke keurmerkeisen geldt dat ze gevraagd mogen worden als bewijs dat een inschrijving overeenstemt met beleidsdoelen voor milieu en sociale aspecten. Deze mogen worden opgenomen in technische specificaties, selectie-eisen, gunningscriteria of contractvoorwaarden, mits:
- Ze alleen betrekking hebben op criteria die van toepassing zijn op wat gevraagd wordt én geschikt zijn voor omschrijving van duurzaamheidskenmerken van wat geleverd wordt.
- Het keurmerk voor alle betrokken partijen toegankelijk is.
Onafhankelijk gecertificeerde keurmerken
Duurzaamheidskeurmerken op het niveau van organisaties, geschikt voor inkoop, zijn:
- ISO 9001 (Kwaliteitsborging), in combinatie met ISO 14001 (Milieurisicoanalyse en -beleid) of EMAS (Milieurisicoanalyse en -beleid).
- MVO Prestatieladder (Managementsysteem), minimaal niveau 3.
- GSE (MVO-keurmerk voor bedrijven). Er zijn 6 certificaten: MVO, MVI, CO2, Biodiversiteit, Circulair en Gezond en veilig werken.
- Milieubarometer (Milieuprestaties CO2, water en afval)
- CO2 Prestatieladder (Reductie energieverbruik en CO2), Minimaal niveau 3.
- Prestatieladder Socialer Ondernemen (participatie)
- VCA en/of ISO 45001 – OHSAS 18001 (Arbeidsrisico’s en veiligheid)
Het certificaat van B-Corp is niet onafhankelijk geborgd maar kan in veel gevallen wel dienen als bewijs dat een bedrijf voldoet aan beleidsdoelen voor milieu en sociale aspecten.
ISO 9001, ISO 14001, de MVO Prestatieladder en EMAS
Een organisatie die een ISO 9001 certificaat heeft, toont daarmee aan dat zij een adequaat managementsysteem heeft en onderhoudt voor het borgen van kwaliteit van processen en producten en risicomanagement. Een certificaat van ISO 14001, de MVO Prestatieladder of EMAS is een bewijs voor een adequaat managementsysteem voor milieuzorg. Voor alle certificaten wordt gevraagd:
- Zeg wat je doet;
- Doe wat je zegt;
- Bewijs het.
Alle normen leggen de nadruk op:
- Leiderschap en betrokkenheid bij het topmanagement
- Risico gericht denken, risicomanagement en omgaan met kansen
- Meten en aanpassen van doelstellingen, continue verbetering
- Communicatie en bewustwording
ISO 9001 heeft bovendien veel aandacht voor klantgerichtheid en relatiebeheer. Een ISO 9001 certificaat is dus een teken van professionaliteit, en geeft aan dat men doet wat redelijkerwijs verwacht kan worden om fouten te voorkomen.
ISO 14001, de MVO Prestatieladder of EMAS hebben betrekking op het milieumanagementsysteem dat wordt gebruikt om een bij de organisatie passend milieubeleid te ontwikkelen en de uitvoering ervan te borgen. Er wordt gevraagd aan te tonen dat er in het beleid van de organisatie ruim aandacht is voor milieuaspecten van de organisatie en de processen, en dat daarover wordt gecommuniceerd met werknemers en klanten. Men dient acties te ondernemen met name op het vlak van het verkleinen van milieu-impact door efficiënter om te gaan met energie, water en materialen, hernieuwbare energie te gebruiken en zo min mogelijk schadelijke stoffen uit te stoten. Ook moeten in de keten acties worden ondernomen om impacts te verkleinen. Op strategisch vlak wordt gevraagd doelen te stellen, in kaart te brengen waar men staat en wat men gaat doen om de doelen te halen. Er worden echter geen eisen gesteld aan de doelen zelf, alleen aan het proces en de borging daarvan.
Deze certificaten zijn dus een teken van professionaliteit op het gebied van milieuzorg, en geven aan dat men actief bezig is met het verkleinen van de milieu-impact van de organisatie en haar werkprocessen. Het is echter geen garantie dat de impact ook daadwerkelijk kleiner wordt. Dat laatste is de Milieubarometer wél.
Milieubarometer en CO2 Prestatieladder
De Milieubarometer wordt gebruikt om voor minimaal twee kalenderjaren de milieuprestatie te bepalen. Met deze monitoring wordt aangetoond dat er in de afgelopen drie jaar of korter minstens 5% milieuwinst is geboekt.
De CO2 Prestatieladder is een managementsysteem en heeft dezelfde eigenschappen als de eerdergenoemde managementsystemen (bijv. ISO 14001). De focus ligt echter geheel op reductie van energieverbruik en CO2 uitstoot. Het minimale niveau van betekenis is niveau 3.
Prestatieladder Socialer Ondernemen en ISO 45001 – OHSAS 18001
De Prestatieladder Socialer Ondernemen geeft aan of een bedrijf bovengemiddeld presteert op het vergroten van participatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit geldt vanaf trede 1.
ISO 45001 (voorheen OHSAS 18001) is op dezelfde manier opgebouwd als ISO 9001 en 14001 en borgt dat een bedrijf verantwoord omgaat met arbeidsrisico’s en veiligheid. Aanbevolen wordt om dit te eisen als de lat hoger moet liggen dan bij VCA, en zeker als de waardeketens zich uitstrekken tot buiten de EU.
Global Sustainable Enterprise System
Het Global Sustainable Enterprise System (afgekort GSES) heeft 6 certificaten:
- MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen), o.b.v. ISO 26000.
- MVI (Maatschappelijk Verantwoord Inkopen), o,b,v, ISO 20400
- CO2, o.b.v. ISO 50001 en ISO 14064-1
- Biodiversiteit, o.b.v. diverse standaarden.
- Circulaire Economie, o.b.v. BS 8001
- Gezond en veilig werken, o.b.v. ISO 45001
De MVO-pijler is vergelijkbaar met ISO 14001 en de MVO Prestatieladder, de CO2-pijler met de CO2 Prestatieladder en Gezond en veilig werken correspondeert met ISO 45001. Het voordeel van dit systeem is dat het ook kijkt naar MVI (Maatschappelijk Verantwoord Inkopen) en CE (Circulaire Economie) en verschillende certificaten combineert. Het is bovendien vooral voor MKB-ers voordeliger en minder tijdrovend om via dit systeem in één keer de benodigde certificaten te behalen dan alle het doorlopen van verschillende trajecten. Bedrijven kunnen ook voor afzonderlijke pijlers een certificaat krijgen. Optimal Planet adviseert organisaties over het gebruik van het GSES platform en het verkrijgen van certificaten. Klik hier voor:
Advies
Voor overheden geldt dat er veel ambitie nodig is om afspraken na te komen die mondiaal, Europees, nationaal en regionaal gemaakt zijn. De urgentie van bijvoorbeeld klimaatactie en bescherming van biodiversiteit is zo groot dat het aan te bevelen is de lat zo hoog mogelijk te leggen, en minimaal hoger dan de marktstandaard.
In het kort:
- Vraag voor milieu-duurzaamheid naar ISO 14001, EMAS óf de MVO Prestatieladder. Voor aannemers en andere partijen met een grote CO2-footprint is de CO2 Prestatieladder essentieel. Vraag bij hoge ambitie wel minimaal niveau 4 óf de milieubarometer. Bij lagere ambitie kan de CO2 Prestatieladder de hiervoor genoemde managementsystemen eventueel vervangen,
- Voor het borgen van sociale duurzaamheid via social return is de Prestatieladder Socialer Ondernemen een goed middel, bij meer ambitie op dit vlak moet minimaal trede 2 worden gevraagd. VCA is een prima middel om veiligheid te borgen. Als de ambitie hoger ligt is ISO 45001 aan te raden, en zeker als de waardeketens zich uitstrekken tot buiten de EU.
- Om beide dimensies (mens en milieu) in één keer te borgen op een hoog niveau is het GSE-systeem geschikt. GSE heeft bovendien als grote meerwaarde de certificaten voor MVI en Circulaire Economie.
Optimal Planet helpt u op 4 manieren:
